EMDR therapie nadelen

De voordelen en nadelen van EMDR-therapie: Wat je moet weten

EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) is in de afgelopen jaren uitgegroeid tot een van de meest gebruikte therapieën voor de behandeling van trauma’s, PTSS en andere psychische klachten. Hoewel de populariteit van EMDR toeneemt en de methode wetenschappelijk goed onderbouwd is, verschijnen er steeds meer vragen online over mogelijke nadelen, risico’s en bijwerkingen. 

Op deze pagina beantwoorden we de belangrijkste vragen en zorgen rondom de nadelen van EMDR-therapie. We baseren ons op inzichten uit gerenommeerde bronnen en praktijkervaringen. Je ontdekt wat je moet weten voordat je aan EMDR begint, hoe de methode zich verhoudt tot andere therapieën en hoe je om kunt gaan met eventuele nadelige effecten. 

Ons doel is om je een compleet en gebalanceerd overzicht te bieden, zodat je goed geïnformeerd een bewuste keuze kunt maken.

Wat is EMDR-therapie in het kort? 

EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) is een therapievorm waarbij je, onder begeleiding van een therapeut, een traumatische herinnering bewust oproept. Tegelijkertijd word je afgeleid door stimuli, zoals oogbewegingen of lichte tikjes links en rechts. Dit proces helpt om de emotionele lading van de herinnering te verminderen, waardoor deze minder intens wordt ervaren. 

Sinds de introductie door Francine Shapiro in 1989 is EMDR uitgegroeid tot een wereldwijd erkende behandelvorm. Zowel de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) als het Nationaal Kenniscentrum PTSS bevelen EMDR aan als een van de belangrijkste methodes voor de behandeling van posttraumatische stressstoornis (PTSS). 

Hoewel EMDR oorspronkelijk werd ontwikkeld voor trauma en PTSS, wordt het tegenwoordig ook toegepast bij andere klachten, zoals depressies, angsten, verslavingen en zelfs chronische pijn. Een standaard EMDR-traject bestaat uit meerdere sessies, waarbij stap voor stap wordt gewerkt aan het verlichten van de impact van nare herinneringen.

Wat zijn de nadelen van EMDR-therapie? 

Hoewel EMDR in veel gevallen effectief is, zijn er ook enkele belangrijke nadelen en mogelijke bijwerkingen waar rekening mee moet worden gehouden. Hieronder zetten we de meest voorkomende nadelen van EMDR-therapie overzichtelijk op een rij: 

• Intense emotionele en fysieke reacties: 

Tijdens en na een EMDR-sessie ervaren vrijwel alle cliënten sterke emoties, zoals angst, verdriet, boosheid of onrust. Daarnaast rapporteren sommigen lichamelijke klachten, zoals vermoeidheid, hoofdpijn en spanning. Na een sessie kunnen cliënten zich uitgeput, futloos of zelfs misselijk voelen. 

• Tijdelijke ontregeling: 

Het is niet ongebruikelijk dat cliënten zich tijdens of na een sessie verward voelen, moeite hebben met spreken of nadenken, of last hebben van overprikkeling. Sommige mensen ervaren een tijdelijke mentale ‘mist’ en vinden het lastig om weer in het dagelijks leven te schakelen. 

• Risico op hertraumatisering: 

EMDR is gericht op het verwerken van pijnlijke herinneringen. Als dit proces te snel of onzorgvuldig wordt uitgevoerd, kan het leiden tot het herbeleven van het trauma, wat gepaard kan gaan met heftige en ontwrichtende emoties. 

• Dissociatie en emotionele ‘afstomping’: 

Sommige cliënten leren (onbewust) hun emoties af te schermen of zich tijdens EMDR los te koppelen van hun gevoelens. Dit kan het verwerkingsproces belemmeren en ervoor zorgen dat de therapie minder effectief is. 

• Verergering van klachten: 

Na een EMDR-sessie kunnen klachten zoals angst, slapeloosheid en nachtmerries tijdelijk toenemen. Dit wordt vaak als een van de lastigste bijwerkingen ervaren. 

Het is belangrijk te benadrukken dat deze nadelen bij goede therapeutische begeleiding meestal van korte duur zijn. Toch bestaat er, vooral bij kwetsbare doelgroepen, een risico op ernstigere of langdurige gevolgen. Het is daarom van cruciaal belang om EMDR altijd te ondergaan bij een ervaren en deskundige therapeut.

Welke risico’s zijn verbonden aan EMDR-therapie? 

Net als bij elke intensieve psychotherapeutische behandeling brengt EMDR-therapie bepaalde risico’s met zich mee. Hoewel deze risico’s doorgaans niet levensbedreigend zijn, kunnen ze het dagelijks functioneren tijdelijk verstoren, soms voor enkele dagen of zelfs weken. De mogelijke nadelen zijn onder andere:

• Hertraumatisering: Cliënten kunnen het gevoel krijgen vast te zitten in het oorspronkelijke trauma, of last krijgen van hevigere flashbacks en schrikreacties dan voorheen. 
• Onvolledige verwerking: Als het EMDR-proces niet volledig wordt afgerond, bestaat de kans dat het trauma slechts gedeeltelijk wordt verwerkt. Dit kan later terugkeren in de vorm van angsten, nachtmerries of depressieve gevoelens. 
• Ontstaan van nieuwe klachten: Soms worden verborgen of eerder niet herkende trauma’s aangeraakt, wat kan leiden tot nieuwe problemen of klachten. 
• Langdurige emotionele instabiliteit: Een kleine groep cliënten ervaart langdurige stemmingswisselingen, vermijdingsgedrag of overprikkeling. 

Deze risico’s zijn vooral aanwezig bij behandeling door therapeuten zonder voldoende ervaring of certificering. Om dit te voorkomen is het van groot belang een gekwalificeerde en ervaren EMDR-therapeut te kiezen, gespecialiseerd in traumabehandeling.

Kunnen er bijwerkingen optreden bij EMDR-therapie? 

Ja, bij EMDR-therapie kunnen bijwerkingen voorkomen. Uit praktijkervaringen en wetenschappelijke studies blijkt dat tot wel 30% van de cliënten in meer of mindere mate last kan krijgen van bijwerkingen. Veelvoorkomende reacties zijn: 

• Hevige vermoeidheid en hoofdpijn: Vaak ontstaan na de eerste sessies door de intensieve belasting van het werkgeheugen en de verwerking van emoties. 
• Prikkelbaarheid en slaapproblemen: Tijdelijke slaapproblemen en verhoogde prikkelbaarheid komen regelmatig voor. 
• Herbelevingen en nachtmerries: Oude beelden of herinneringen kunnen, vooral in de eerste nachten na een sessie, opnieuw naar voren komen. 
• Angstige of sombere gevoelens: Het herbeleven van nare herinneringen kan tijdelijk leiden tot gevoelens van onzekerheid, angst of somberheid. 

In de meeste gevallen zijn deze bijwerkingen van korte duur en houden ze slechts 1 tot 3 dagen aan. Het is echter belangrijk om deze effecten met je behandelaar te bespreken en je hierop voor te bereiden voordat je met EMDR start. Mocht je klachten langer ervaren, neem dan altijd contact op met je therapeut.

Wat moet je weten over de nadelen van EMDR-therapie voordat je start?

Het is belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over mogelijke nadelen en bijwerkingen van EMDR-therapie voordat je eraan begint. Zorg ervoor dat je vooraf duidelijkheid krijgt over het volgende: 

• De expertise van je therapeut: Vraag naar de ervaring en opleiding van de behandelaar, specifiek op het gebied van EMDR. 
• Het behandeltraject: Informeer naar het aantal sessies, eventuele voorbereidende stappen, de nazorg en hoe je veiligheid wordt gewaarborgd. 
• Pauzeren of stoppen: Zorg ervoor dat je altijd de mogelijkheid hebt om het proces te pauzeren of te stoppen als het te intens wordt. 
• Omgaan met bijwerkingen: Vraag hoe de therapeut omgaat met neveneffecten zoals overprikkeling, dissociatie of herbelevingen. 
• Crisishulp: Informeer naar de beschikbaarheid van hulp buiten kantooruren of in geval van nood. 

Als je een medische of psychische voorgeschiedenis hebt, zoals dissociatieve stoornissen, psychoses of andere ernstige klachten, is het cruciaal dat je behandelaar hiervan op de hoogte is. Voor deze groepen kan EMDR extra risico’s met zich meebrengen. 

Een open en eerlijk gesprek over je verwachtingen en de mogelijke nadelen helpt verrassingen te voorkomen en zorgt voor een veiliger en effectiever behandeltraject. Het draait allemaal om een goede voorbereiding en transparantie, zodat je met vertrouwen aan je therapie kunt beginnen.

Waarom wordt EMDR-therapie soms afgeraden vanwege mogelijke nadelen?

Hoewel EMDR-therapie een effectieve behandeling is voor traumaverwerking, wordt het in sommige gevallen afgeraden, zelfs als iemand in aanmerking komt voor traumabehandeling. De belangrijkste redenen zijn:

• Gebrek aan psychische stabiliteit: Bij mensen met ernstige dissociatieve klachten, acute psychoses, actieve suïcidaliteit of een aanhoudende verslaving kan EMDR te zwaar zijn. Dit kan leiden tot een verergering van de klachten in plaats van verbetering. 
• Onvoldoende motivatie of energie: EMDR vraagt om actieve deelname en inzet. Mensen die hier (tijdelijk) niet toe in staat zijn, lopen het risico dat de therapie hun klachten verergert in plaats van verlicht. 
• Onjuiste begeleiding door niet-gekwalificeerde therapeuten: Wanneer EMDR wordt uitgevoerd door onervaren of onvoldoende geschoolde hulpverleners, bestaat het risico op een onveilige behandeling, onjuiste toepassing van de techniek en een gebrek aan nazorg. 
• Beperkte toegang tot specifieke herinneringen: EMDR is het meest effectief wanneer een specifieke herinnering of beeld verwerkt kan worden. Als dit ontbreekt, is de therapie minder succesvol of zelfs niet uitvoerbaar. 
• Invloed van kalmerende medicatie: Het gebruik van medicijnen die emoties onderdrukken of een gevoel van ‘vlakheid’ veroorzaken, kan de verwerking via EMDR verstoren of volledig blokkeren.

Heb je twijfels over EMDR vanwege deze mogelijke nadelen? Bespreek je situatie altijd uitgebreid met een arts of behandelaar voordat je aan de therapie begint.

Zijn de nadelen van EMDR-therapie groter bij bepaalde doelgroepen?

Ja, uit wetenschappelijke onderzoeken en praktijkervaring blijkt dat sommige groepen gevoeliger kunnen zijn voor de mogelijke nadelen van EMDR-therapie. Hieronder een overzicht van deze doelgroepen en de specifieke aandachtspunten:

• Mensen met dissociatieve stoornissen of persoonlijkheidsstoornissen: 

Bij deze groep is er een hoger risico op overbelasting, dissociatie of een gevoel van ‘emotionele verdoofdheid’, doordat emoties sneller worden afgeschermd. Dit vraagt om extra zorgvuldigheid en een grondige voorbereiding.

• Cliënten met complexe PTSS of meervoudige traumatisering: 

Het verwerken van veelvuldige, ingewikkelde trauma’s vereist meer tijd en aandacht. Hierdoor is er een verhoogd risico op emotionele overprikkeling, hertraumatisering en langdurige ontregeling.

• Kinderen en jongeren: 

Hoewel EMDR vaak effectief is bij deze groep, is er behoefte aan specifieke begeleiding, ouderlijke betrokkenheid en een ervaren kindertherapeut. Jongere kinderen lopen vooral een groter risico op overprikkeling.

• Mensen met neurologische problemen, burn-out of autisme: 

Bij deze doelgroepen is extra voorzichtigheid geboden, aangezien de kans op ontregeling of overprikkeling na sessies groter is.

Voor deze groepen is een zorgvuldige aanpak essentieel. Dit houdt in: gedegen voorbereiding, een stapsgewijze opbouw van de therapie, regelmatige evaluaties en adequate nazorg. Door deze maatregelen kunnen risico’s en nadelen zoveel mogelijk worden beperkt.

Hoe ernstig kunnen de nadelen van EMDR-therapie zijn? 

De ernst van mogelijke nadelen verschilt per persoon, situatie, problematiek en begeleiding. Over het algemeen geldt het volgende: 

• Voor de meeste cliënten zijn de negatieve effecten mild en van korte duur. De meest voorkomende klachten zijn emotionele en lichamelijke ontregeling, die doorgaans 1-3 dagen aanhouden. 
• Ongeveer 10-20% van de cliënten ervaart tijdelijk meer en intensere klachten, zoals slechter slapen, meer piekeren en verhoogde prikkelbaarheid, wat het dagelijks functioneren kan verstoren. 
• Minder dan 5% ondervindt ernstigere nadelen, zoals langdurige dissociatie, tijdelijke arbeidsongeschiktheid, een langere periode van disbalans of de noodzaak van medische interventie. 

Incidenteel zijn er gevallen bekend van ziekenhuisopnames of langdurige verslechtering na onzorgvuldig uitgevoerde EMDR-therapie, vooral bij cliënten met onvoldoende psychische stabiliteit of zonder de juiste begeleiding. Gelukkig zijn er in Nederland geen grote structurele incidenten bekend. Het risico op ernstige effecten kan aanzienlijk worden verminderd door goede monitoring, regelmatige evaluaties en adequate nazorg.

Hoe om te gaan met de nadelen van EMDR-therapie tijdens de behandeling

Het effectief omgaan met de nadelen van EMDR-therapie vereist actieve zelfzorg en open communicatie. Hier zijn enkele praktische tips om je hierbij te ondersteunen:

• Blijf in contact met je behandelaar: Meld eventuele klachten, bijwerkingen of gevoelens van ontregeling en dissociatie direct. Wacht niet tot de volgende sessie, maar neem meteen contact op als de klachten aanhouden of verergeren.
• Plan voldoende rust na elke sessie: Beperk werk- of studieverplichtingen minstens 24 uur na een behandeling. Geef jezelf de tijd om tot rust te komen, eet gezond en zoek ontspanning.
• Maak een crisisplan met je therapeut: Bespreek vooraf hoe je snel hulp kunt inschakelen bij acute problemen. Zorg dat je weet wie je kunt bellen of waar je terecht kunt in geval van nood.
• Pas ondersteunende zelfzorg toe: Gebruik technieken zoals ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen of zoek steun bij vertrouwde personen als je uit balans raakt.
• Monitor jezelf: Houd een dagboek bij om je klachten en vooruitgang vast te leggen. Zo kun je veranderingen sneller signaleren en bespreken met je therapeut.

Onthoud: de kans op ernstige nadelen wordt aanzienlijk kleiner met een goede voorbereiding, deskundige begeleiding en heldere afspraken over bijwerkingen en nazorg. Zo kun je de therapie met vertrouwen doorlopen.

Veelgestelde vragen over de nadelen van EMDR-therapie 

• Wat zijn de nadelen van EMDR-therapie? 

De belangrijkste nadelen zijn tijdelijke emotionele ontregeling, fysieke klachten, het risico op hertraumatisering of dissociatie, en in zeldzame gevallen langdurige klachten. 

• Welke risico’s zijn verbonden aan EMDR-therapie? 

Belangrijke risico’s zijn een onvolledige verwerking van trauma’s, hertraumatisering, het ontstaan van nieuwe klachten en onvoldoende psychische stabiliteit na de behandeling. 

• Kunnen er bijwerkingen optreden bij EMDR-therapie? 

Ja, mogelijke bijwerkingen zijn vermoeidheid, hoofdpijn, slaapproblemen, nachtmerries en intensere emoties. 

• Wat moet ik weten over EMDR-therapie voordat ik begin? 

Informeer jezelf goed, kies een ervaren en gekwalificeerde therapeut, overweeg je eigen kwetsbaarheden en stel vragen over nazorg en de bereikbaarheid van de therapeut. 

• Waarom wordt EMDR-therapie soms afgeraden vanwege de nadelen? 

EMDR wordt vaak afgeraden bij onvoldoende psychische stabiliteit, een gebrek aan motivatie, slechte begeleiding of als er belemmeringen zijn door medicatie. In dergelijke gevallen kunnen de risico’s te groot zijn. 

• Zijn de nadelen van EMDR-therapie groter voor bepaalde doelgroepen? 

Ja, vooral bij mensen die kampen met dissociatie, complexe PTSS, neurologische problematiek, burn-out of bij kinderen kan de kans op nadelen groter zijn. 

• Hoe ernstig kunnen de nadelen van EMDR-therapie zijn? 

In de meeste gevallen zijn de nadelen mild en tijdelijk. Echter, bij kwetsbare doelgroepen of bij onvoldoende begeleiding kunnen de klachten ernstiger of langduriger zijn. 

• Hoe kan ik omgaan met de nadelen van EMDR-therapie tijdens de behandeling? 

Zorg voor open communicatie met je therapeut, plan nazorg in, neem extra rust en besteed aandacht aan zelfzorg. Zorg voor een crisisplan indien nodig en zoek direct contact met je therapeut bij ernstige klachten.

Feiten, cijfers en bronnen: hoe vaak komen nadelen voor? 

Tijdelijke bijwerkingen en klachten komen volgens de Nederlandse Vereniging voor EMDR en wetenschappelijke literatuur voor bij ongeveer 20-30% van de cliënten. Dit betreft voornamelijk klachten zoals verhoogde vermoeidheid, hoofdpijn, stemmingswisselingen of nachtmerries, meestal in de eerste 1-3 dagen na een sessie. Ernstigere bijwerkingen, zoals dissociatie of een langdurige verergering van klachten, zijn zeldzaam (minder dan 5%). Deze treden vaker op bij cliënten met complexe problematiek of wanneer de begeleiding onvoldoende is. De exacte percentages kunnen per onderzoek verschillen, omdat bijwerkingen niet altijd systematisch worden geregistreerd.

Vergelijking tussen EMDR en andere traumabehandelmethoden: bijwerkingen en veiligheid

In vergelijking met andere traumabehandelingen, zoals exposuretherapie en cognitieve gedragstherapie, ervaren cliënten bij EMDR vaker bijwerkingen direct na een sessie. Bij klassieke exposuretherapie ontstaan bijwerkingen doorgaans geleidelijk over een langere periode, terwijl EMDR gevoeliger is voor pieken kort na de behandeling.

Beide methoden zijn echter even veilig, mits uitgevoerd door goed getrainde professionals. Wat EMDR onderscheidt, is het doorgaans kortere behandeltraject en het feit dat cliënten bij een succesvolle behandeling vaak sneller verlichting ervaren. Het risico op blijvende verergering van klachten is bij alle effectieve traumatherapieën laag. Wel verschillen de aard en tijdelijkheid van klachten per individuele situatie, wat benadrukt hoe belangrijk maatwerk binnen de behandeling is.

Tips en adviezen om de nadelen van EMDR-therapie te beperken 

Om de mogelijke nadelen van EMDR-therapie tot een minimum te reduceren, zijn er enkele belangrijke aanbevelingen: 

• Kies altijd voor een erkende en ervaren EMDR-therapeut, gespecialiseerd in traumabehandeling. 
• Wees open en eerlijk over je psychische en medische voorgeschiedenis tijdens het intakegesprek. 
• Plan EMDR-sessies bij voorkeur in een rustige periode van je leven en zorg voor voldoende tijd om te herstellen. 
• Stel vooraf een nazorgplan op en bepaal wie je kunt bereiken in geval van nood buiten kantooruren. 
• Maak gebruik van zelfzorgmaatregelen zoals ontspanningsoefeningen, lichaamsbeweging en het zoeken van steun bij vrienden en familie. 

Een goede voorbereiding, een veilige behandelrelatie en open communicatie zijn cruciaal om risico’s te minimaliseren en bijwerkingen snel en effectief aan te pakken.

Voordelen en risico’s van EMDR-therapie: Wat je moet weten

EMDR-therapie is voor veel mensen een krachtig en effectief middel om trauma’s en andere psychische klachten te verwerken. Toch zijn er ook nadelen verbonden aan deze behandeling: het is intensief, kent tijdelijke bijwerkingen en brengt risico’s met zich mee, vooral bij kwetsbare doelgroepen of bij onvoldoende begeleiding. 

Een goede voorbereiding, duidelijke communicatie, de keuze voor een ervaren en deskundig therapeut én aandacht voor zelfzorg kunnen deze risico’s aanzienlijk verminderen. Het is belangrijk om alert te blijven op je eigen grenzen, tijdig hulp te vragen en openlijk te bespreken wat je tijdens het traject ervaart. 

Met de juiste aanpak kun je optimaal profiteren van de voordelen van EMDR-therapie, terwijl je de kans op langdurige nadelige effecten tot een minimum beperkt.